Κοιλάδα Πορταϊκού

Η κοιλάδα του Πορταϊκού είναι ένας εξαιρετικός γεώτοπος γεμάτος φυσική ομορφιά. Διατρέχεται από τον Πορταϊκό ποταμό. Ο Πορταϊκός παροχετεύει το νοτιοδυτικό τμήμα του Θεσσαλικού λεκανοπεδίου. Η συνολική έκταση της λεκάνης απορροής του είναι 294 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ο κύριος κλάδος του ποταμού ξεκινά από τα Στουρναρέικα της Νότιας Πίνδου, σε υψόμετρο 1.600 μέτρων. Στη συνέχεια η πορεία του κόβει σχεδόν κάθετα την οροσειρά του Κόζιακα και, αφού περάσει την Πύλη, ενώνεται με πολλά μικρότερα ρέματα πριν εκβάλει τελικά στον Πηνειό. Η κύρια κοίτη του ποταμού έχει συνολικό μήκος 32 χιλιόμετρα με χαρακτηριστικό ότι βρίσκεται δίπλα στον νότιο υδροκρίτη της υδρολογικής του λεκάνης και αυτό έχει ως συνέπεια το συνολικό υδρογραφικό του δίκτυο να παρουσιάζει εντελώς ασύμμετρη ανάπτυξη γύρω από τον κύριο κλάδο του. Στην αρχή της κοιλάδας βρίσκουμε το βυζαντινό ναό της Πόρτας Παναγιάς (1238 μ.Χ.) και αμέσως μετά τη πέτρινη γέφυρα της Πύλης (ή του Αγίου Βησσαρίωνα ή της Πόρτας) που κατασκευάστηκε το 1514 μ.Χ. Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στα μονοπάτια της κοιλάδας, ενώ στις απότομες πλαγιές υπάρχουν αναρριχητικά πεδία. Στα καρστικοποιημένα ασβεστολιθικά πετρώματα της κοιλάδας απαντόνται αρκετά μικρά σπήλαια και βραχοκαταφύγια.

Στη χαράδρα που διασχίζει ο ποταμός και σε απόσταση περίπου 2 χλμ από την Πύλη, ο Renz ανέφερε για πρώτη φορά την ύπαρξη ασβεστόλιθων λεπτής πλάκας, που έφεραν απολιθώματα του γένους Halobia, που τοποθετεί το σχηματισμό τους κατά την Τριασική περίοδο. Η κοιλάδα του Πορταϊκού μας προσφέρει μια φυσική γεωλογική τομή των σχηματισμών του Κόζιακα και της επώθησης τους πάνω στο Φλύσχη και τους υπόλοιπους σχηματισμούς της ζώνης Πίνδου. Η γεωτεκτονική ενότητα πετρωμάτων του Κόζιακα, μαζί με οφιολιθικά πετρώματα, τοποθετούνται τεκτονικά προς τα Δυτικά πάνω στον Τριτογενή φλύσχη της ζώνης της Πίνδου, με μια χαρακτηριστική επιφάνεια συμπιεστικής κίνησης, δημιουργώντας την επώθηση του Κόζιακα. Η τεκτονική επώθηση του Κόζιακα είναι ενδεικτική της κατεύθυνσης συμπίεσης κατά το τελικό στάδιο της αλπικής ορογένεσης και ανάδυσης των ελληνικών οροσειρών. Στο ανατολικό τμήμα (Άγιος Βησσαρίων, Πύλη), παρατηρείται σε σημεία η επώθηση οφιολιθικών μιγμάτων και μιας μεγάλης μάζας οφιολιθικών πετρωμάτων που προέρχεται από την Υποπελαγονική Ζώνη, η οποία βρίσκεται λίγο πιο ανατολικά, πάνω στα πετρώματα της τεκτονικής ενότητας πετρωμάτων του Κόζιακα. Η συμπίεση των σχηματισμών προκαλεί πτυχώσεις σε μεγάλη (εκατοντάδων μέτρων έως χιλιομέτρων( αλλά και μικρή κλίμακα μερικών μέτρων. Οι περισσότερες πτυχές έχουν διεύθυνση προς δυτικά, ακολουθώντας τη φορά επώθησης του Κόζιακα πάνω στα πετρώματα της ζώνης Πίνδου. Κατά μήκος της κοιλάδας βλέπουμε εντυπωσιακά σχεδόν κατακόρυφα ασβεστολιθικά στρώματα. Στην έξοδο της κοιλάδας, μετά τη γέφυρα του Πορταϊκού συναντούμε την Επώθηση του Κόζιακα και τα πιο μαλακά ιζήματα του Φλύσχη της Πίνδου