Καταρράκτες Τζούρτζιας ‘Μαντάνι του Δαίμονα’

Βόρεια του χωριού Τζούρτζιας (Αγ. Παρασκευή) που βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές των Τζουμέρκων, μέσα σε μια στενή ορεινή λεκάνη, συναντάμε τον μεγαλύτερο καταρράκτη της περιοχής, που οι ντόπιοι αποκαλούν «Το Μαντάνι του Δαίμονα». Στον καταρράκτη οδηγεί διαδρομή που ξεκινάει από το εξωκλήσσι του Αγίου Γεωργίου στην βόρεια πλευρά του οικισμού, διασχίζοντας με τα πόδια την κοίτη του ρέματος καθώς μια παλαιότερη πλημμύρα κατέστρεψε τη τσιμεντένια γέφυρα. Η κλασσική πεζοπορική διαδρομή ακολουθεί την ανατολική πλευρά της κοιλάδας μέσω του μονοπατιού. Μια κατολίσθηση τον Ιανουάριο του 2021 έκλεισε την κοίτη του ρέματος της Καλής Πηγής κατά μήκος του μονοπατιού, και ανάγκασε το χείμαρρο να σκάψει μια νέα κοιτή στη ανατολική πλευρά. Στο τελυταίο κομμάτι της διαδρομής, το μονοπάτι ακολουθεί ανοδικά την βραχώδη κοίτη του χειμάρρου και οδηγεί στο καταρράκτη. Ο καταρράκτης βρίσκεται σε υψόμετρο 1100 μέτρων σε ένα πανέμορφο τοπίο με έλατα. Τα νερά του καταρράκτη πέφτουν με ορμή από έναν γκρεμό που ξεπερνά σε ύψος τα 15 μέτρα. Εξαιτίας της ορμής του νερού, κατά την πτώση, δημιουργείται στροβιλισμός της ροής, με αποτέλεσμα την εκβάθυνση της κοίτης και τη δημιουργία μιας μικρής φυσικής λίμνης. Η εναλλακτική διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί με 4×4 ή αγροτικό όχημα. Ακολουθεί το χωματόδρομο που ανηφορίζει στην Αγία Μαρίνα πάνω από το χωριό της Τζούρτζιας και στη συνέχει οδηγεί στη δυτική πλευρά της κοιλάδας πάνω από τον καταρράκτη. Ο καταρράκτης προσεγγίζεται από ένα κατηφορικό μονοπάτι ~500 μέτρων από αυτό το σημείο. Να σημειωθεί ότι η πρόσβαση στο καταρράκτη μπορεί να γίνει μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς τα ρέματα και οι χείμμαροι δεν μπορούν να προσπελαθούν το χειμώνα λόγω της ροής του νερού. Η ονομασία Μαντάνι προέρχεται από τη παραδοσιακή ξύλινη κατασκευή για την ανάδευση και πλύση των μάλλινων υφαντών στους νερόμυλους, και δίνεται σε αντίστοιχες φυσικές μορφές που είχαν την ίδια χρήση.

Οι καταρράκτες στις ορεινές περιοχές δημιουργούνται εξαιτίας της τοπικής παρουσίας πετρωμάτων με διαφορετική συμπεριφόρα στη διάβρωση του νερού και απότομων αλλαγών στη κοίτη των ορεινών ρεμάτων που δεν έχουν εξομαλυνθεί από τη ροή του νερού. Στις ορεινές λεκάνες ανάντι της Τζούρτζιας (Αγίας Παρασκευής), μεγάλες κατολισθήσεις στις πλαγίες εκατέρωθεν των χειμάρρων. Οι κατολισθήσεις αυτές σπρώχνουν τοπικά την κοίτη του χειμάρρου και τον αναγκάζουν να αρχίσει να διαμορφώνει μια νέα κοίτη πλευρικά. Οι μετατοπίσεις αυτές από τις κατολισθήσεις, δημιουργούν ζιγκ ζαγκ στη κοίτη, αντί για μια σχετική ευθεία, καθώς μεταφέρουν σκληρά πετρώματα που δεν σμιλεύονται γρήγορα από τη ροή. Οι απότομες αυτές αλλαγές της κοίτης δεν επιτρέπουν την γρήγορη εξομάλυνση της κοίτης με αποτέλεσμα τοπικά να εμφανίζονται απότομες πτώσεις όπου υπάρχει εναλλαγή από σκληρά σε πιο μαλακά πετρώματα.