Φαράγγι Γκρόπας

Ένα εντυπωσιακό ορεινό ρέμα που ξεκινά στις χιονισμένες κορφές της ορεινής Θεσσαλίας και διακρίνεται για το πάντρεμα της άγριας φύσης και του λαϊκού πολιτισμού καθ’όλη τη διαδρομή του, η Γκρόπα ήταν παραδοσιακά περισσότερο γνωστή ως το πιο δύσκολο πέρασμα ορεινού δρόμου στην Ελλάδα μέχρι που φτιάχτηκε η σήραγγα της Γκρόπας που πέρναγε μέσα από το μικρό βουνό Σπανουλάκι. Την περιοχή πλαισιώνουν μεγάλες κορυφές που σχηματίζουν τα σύνορα τριών νομών: Τρικάλων, Καρδίτσας και Άρτας. Στα βόρεια βρίσκεται το Αυγό, στα δυτικά το Χατζή και στα νότια η Καραβούλα. Το ρέμα της Γκρόπας σχηματίζεται από πολλά ρυάκια, καταρράκτες και πηγές που κατεβαίνουν από τα μικρότερα βουνά της Κατούνας, της Τσούκας, του Σουφλίου, του Αχλαδιά, του Ξηροβουνίου και του Προφήτη Ηλία. Το ρέμα ξεκινάει από τα ψηλά και μετά από 3,5 χλμ. συναντάει το μεγάλο ρέμα της Χήρας, απ’όπου μπαίνει στο φαράγγι της Παλαιοκαρυάς και αργότερα, μετά από άλλα 3,5 χλμ., εκβάλλει στον Πορταϊκό ποταμό, κάτω από τον λόφο του Μικρού Κάστρου. Το συνολικό μήκος του ρέματος της Γκρόπας φτάνει μόλις τα 7 χλμ., γεγονός που το καθιστά έναν εξαιρετικό τόπο για εξερεύνηση.

Το ρέμα περιβάλλεται από ένα πυκνό παρόχθιο δάσος από πλατάνια, ιτιές, σφενδάμια, σκλήθρα, φτελιές, λεύκες, κ.ά. Λίγο πιο ψηλά στα ασβεστολιθικά πετρώματα, βλασταίνουν κατά βάση πουρνάρια, αριές και άλλες βελανιδιές, ενώ κοντά στους οικισμούς υπάρχουν καρυδιές, μηλιές, κορομηλιές, κερασιές και άλλα οπωροφόρα. Στα υψηλότερα σημεία του ρέματος και κάτω από τον, γεμάτο σάρες, γκρεμό της Γκρόπας απλώνεται ένα ημιορεινό λιβάδι το οποίο ονομάζεται Δέντρα, και ακόμη πιο πάνω, ξεκινάνε μερικές οξιές και έλατα. Στην περιοχή επίσης ευδοκιμούν πολλά αξιοσημείωτα είδη λουλουδιών.

Καθώς ρέει, το ρέμα της Γκρόπας περνάει νότια από τους τρεις οικισμούς της Παλαιοκαρυάς: την Άνω, τη Μέση και την Κάτω Παλαιοκαρυά. Σημειώνεται πως στον τελευταίο οικισμό βρίσκεται και ένας από τους τελευταίους εν λειτουργία νερόμυλους της περιοχής, ενώ δίπλα βρίσκεται και μια δριστέλα για το πλύσιμο των ρούχων, θαυμαστά παραδείγματα της τεχνοτροπίας και του τρόπου ζωής του ορεινού πολιτισμού. Στην απέναντι πλαγιά της Αλαταριάς, κάτω από το καταφύγιο της Καραβούλας τρέχει και ένας από τους ψηλότερους εποχικούς καταρράκτες της περιοχής. Πιο χαμηλά, στη θέση Καταφύλι, βρίσκεται και ένα μικρό φράγμα που συγκρατεί τα νερά του ρέματος, ακριβώς πίσω από το διάσημο πέτρινο γεφύρι της Παλαιοκαρυάς. Σε μια απόκρημνη πλαγιά απέναντι από τη Μέση Παλαιοκαρυά βρίσκεται η είσοδος του σπηλαίου Αέρας Παλαιοκαρυάς.

To φαράγγι και η κοιλάδα της Γκρόπας διασχίζουν κάθετα τους γεωλογικούς σχηματισμούς της ζώνης Πίνδου. Κατά το Μεσοζωικό, στον ωκεανό της Πίνδου αποτέθηκε μια ακολουθία ιζημάτων βαθιάς θάλασσας τα οποία συγκροτούν τη ζώνη (ενότητα) της Πίνδου. Η Πίνδος δημιουργήθηκε πριν από 35 εκατομμύρια χρόνια περίπου, με την Αλπική Ορογένεση: τα ιζήματα της Τηθύος πτυχώθηκαν και ανυψώθηκαν, δημιουργώντας τα βουνά γύρω από τη Μεσόγειο, μεταξύ αυτών και την Πίνδο. Η ορογένεση ξεκίνησε από τον χώρο της ανατολικής Ελλάδας, μεταναστεύοντας στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών προς τα δυτικά. Η Αλπική ορογένεση και η πτύχωση των σχηματισμών της Πίνδου δημιούργησε τη σημερινή εικόνα μιας σειράς πτυχωμένων καλλυμάτων και επωθήσεων, με αποτέλεσμα οι σχηματισμοί της Πίνδου να επαναλαμβάνονται και σε κάποιες περιοχές να εμφανίζονται με ανεστραμένη στρωματογραφική σειρά (παλαιότερα πετρώματα πάνω σε νεότερα). Τα πετρώματα που βλέπουμε μπαίνοντας στο φαράγγι της Γκρόπας είναι τα μαλακά τουρβιδιτικά ιζήματα του Φλύσχη της Πίνδου πριν το γεφύρι της Παλαιοκαρυάς, μια σειρά μεταβατικών στρωμάτων και οι λευκοί/γκρι ασβεστόλιθοι του Κρητιδικού, πάνω στους οποίους έχει θεμελιωθεί το γεφύρι της Παλαιοκαρυάς. Στη συνέχεια, τα χαρακτηριστικά κοκκινόχρωμα/καστανά ιζήματα του Πρώτου Φλύσχη της Πίνδου (Κάτω Κρητιδικό), με αργιλικούς σχιστολίθους, ψαμμίτες και κερατόλιθους, καθώς και μια σειρά εναλλαγών από λεπτοστρωματώδεις κερατόλιθους, ραδιολαρίτες και ασβεστολίθους του Ιουρασικού. Ακολουθώντας το δρόμο που διασχίζει το φαράγγι μέχρι την Άνω Παλαιοκαρυά, διασχίζουμε ολόκληρη σχεδόν τη στρωματογραφία της Πίνδου, με επαναλαμβανόμενες εμφανίσεις λόγω των πτυχώσεων και επωθήσεων. Η τεκτονική παραμόρφωση δημιούργησε τις σχεδόν κατακόρυφες στρώσεις των πετρωμάτων και τη δημιουργία εντυπωσιακών πτυχώσεων. Στο ψηλότερο σημείο της κοιλάδας στα δυτικά, στο λιβάδι Δέντρα, κάτω από το πέρασμα της Γκρόπας, η κοιλάδα έχει επιχωθεί από αποθέσεις μεγάλων προϊστορικών κατολισθήσεων.