Αψίδα Τρύπιο Λιθάρι

Το Τρύπιο Λιθάρι είναι μία φυσική αψίδα που σχηματίστηκε από τη διάβρωση των ασβεστολιθικών πετρωμάτων στην ανατολική κορυφογραμμή του Κόζιακα, σε υψόμετρο 1650 μέτρων, και αποτελεί ένα από τα σημεία αναφοράς του βουνού. Η αψίδα, με διάμετρο περίπου 10 μέτρων, σχηματίζει πέρασμα προς τη δυτική πλευρά του βουνού. Στο Τρύπιο Λιθάρι οδηγούν αρκετά μονοπάτια και ορειβατικές διαδρομές στο κεντρικό και νότιο τμήμα του Κόζιακα. Σημεία εκκίνησης των διαδρομών προς το Τρύπιο Λιθάρι είναι η Ελάτη, τα λιβάδια του Περτουλίου στα δυτικά και η Κόρη στα ανατολικά. Υπάρχουν επίσης διαδρομές που διασχίζουν την κορυφογραμμή του Κόζιακα και συνδυάζουν περάσματα από διάφορα ορόσημα. Το μονοπάτι, που οδηγεί στο Τρύπιο Λιθάρι από το χωριό Κόρη, περνάει μέσα από ένα πυκνό δάσος βελανιδιάς και μετά από ένα παρθένο δάσος οξιάς. Το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής, το πιο δύσκολο, είναι μέσα σε ένα βραχώδες ρέμα με πυκνή βλάστηση και έλατα. Από το μικρό οροπέδιο, ακριβώς πίσω από την πέτρινη αψίδα Τρύπιο Λιθάρι, ξεκινά το πεζοπορικό μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή Αστραπή (υψηλότερο σημείο του Κόζιακα – 1901 μέτρα) και στο καταφύγιο. Από το Τρύπιο Λιθάρι η διαδρομή εξελίσσεται σε βατή πλαγιά με αραιή βλάστηση και, περνώντας νότια της κορυφής, καταλήγει στο καταφύγιο του Κόζιακα. Ο επισκέπτης μπορεί να συνδυάσει την επίσκεψη στο Τρύπιο Λιθάρι με διαδρομές που προσφέρουν πρόσβαση και σε άλλους γεωτόπους του όρους Κόζιακα (Καταβόθρα Βολιώτη, Σπήλαιο Μπέη κ.α.).

H φυσική αψίδα σχηματίζεται σε ασβεστολιθικό στρώμα (Ιουρασικοί ασβεστόλιθοι σειράς Κόζιακας) με κατακόρυφη διάταξη (στρώση). Το πάχος του ασβεστολίθου μειώνεται λόγω της καρστικής διάβρωσης με το πέρασμα του γεωλογικού χρόνου. Το μαλακότερο τμήμα του πετρώματος διαβρώνεται δημιουργώντας έγκοιλα, σε αντίθετες πλευρές του σχηματισμού κάτω από το σχετικά σκληρότερο τμήμα, πάνω από αυτό. Ταυτόχρονα, μικρά τεμάχη ασβεστολίθου χάνουν τη συνοχή τους και πέφτουν, συνήθως λόγω διαστολής των ασυνεχειών από την διαστολή του πάγου το χειμώνα, δημιουργόντας μεγαλύτερα ανοίγματα. Τα έγκοιλα διαβρώνονται περαιτέρω διατρυπώντας το πέτρωμα και σχηματίζοντας μια φυσική αψίδα. Στο Τρύπιο Λιθάρι μπορούμε να παρατηρήσουμε τη χαρακτηριστική κυβοειδή μορφή των ασυνεχειών πάνω στον ασβεστόλιθο, δομή που δημιουργήθηκε από το συνδυασμό τεκτονικών διαρρήξεων και των επιφανειών στρώσης. Η κορυφογραμμή του Κόζιακα παρουσιάζει μια ιδιαίτερη εικόνα λόγω της σχεδόν κατακόρυφης στρώσης των πετρωμάτων, λόγω της έντονης πτύχωσης και παρουσίας ρηγμάτων.