Πηγές Ασπροποτάμου και Αλπική Λίμνη Βερλίγκα

Ο Λάκμος, ή Περιστέρι, είναι μια μακρόστενη οροσειρά με μια σειρά από ψηλές κορυφές που χωρίζει τις Περιφέρειες της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Σε υψόμετρο 2.050 μέτρα, έχει σχηματιστεί ένα αλπικό οροπέδιο. Κοντά στο χωριό Χαλίκι, το βορειότερο χωριό της περιοχής του Ασπροποτάμου, βρίσκεται ένα από τα πιο όμορφα αλπικά οροπέδια της χώρας μας, η Βερλίγκα (στα βλάχικα σημαίνει μαίανδρος), απ’ όπου πηγάζει ο ποταμός Ασπροπόταμος. Εκεί σχηματίζεται η δρακόλιμνη (αλπική λίμνη) της Νότιας Πίνδου Βερλίγκα, ή Βρύγα από τα νερά που τρέχουν από τα γύρω υψώματα. Στη συνέχεια, τα νερά οδηγούνται μέσα από ένα μαιανδρικό δίκτυο ρεμάτων απίστευτης ομορφιάς στην έξοδο από το οροπέδιο ανατολικά και στη δημιουργία του Ασπροποτάμου, το πάνω μέρος του ποταμού Αχελώου. Ανάλογα με την εποχή, τα νερά στους μαιάνδρους φουσκώνουν και σχηματίζουν μικρές λίμνες. Τους καλοκαιρινούς μήνες, η στάθμη του νερού πέφτει και βρίσκουμε νερό μόνο μέσα στα κοιλώματα των μαιάνδρων. Τα πετρώματα που επικρατούν στην περιοχή είναι οι Κρητιδικοί ασβεστόλιθοι της ζώνης Πίνδου και περιορισμένες εμφανίσεις φλύσχη της Πίνδου. Είναι ένα εντυπωσιακό άδενδρο ορεινό τοπίο με βραχώδεις πλαγιές, γκρεμούς, αλπικά καταπράσινα λιβάδια, ορεινές πηγές και ρυάκια. Η κύρια διαδρομή για τη Βερλίγκα ξεκινάει από το Χαλίκι, ανεβαίνοντας τη ορεινή κοιλάδα δυτικά του χωριού. Το πρώτο κομμάτι της διαδρομής ακολουθεί δασικούς δρόμους και το τελευταίο κομμάτι τα μονοπάτια που έχουν ανοιχτεί από τους κτηνοτρόφους. Η πρόσβαση είναι περιορισμένη έως αδύνατη τους χειμερινούς μήνες όπου υπάρχει σχεδόν συνεχής χιονοκάλυψη και κυκλοφορία του νερού στα ρέματα της κοιλάδας. Να σημειωθεί ότι για την προστασία του φυσικού χώρου της Βερλίγκας, απαγορεύεται η πρόσβαση σε τροχοφόρα οχήματα εκτός δρόμου και η κατασκήνωση στο οροπέδιο.

Η διαμόρφωση του τοπίου αλλά και τα υδάτινα σώματα της Βερλίγκας οφείλεται κυρίως στη δράση των παγετώνων κατά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων του Πλειστοκαίνου (2,5 εκατομμύρια – 12 χιλιάδες χρόνια πριν). Στον Ελληνικό χώρο οι παγετώνες είχαν ελάχιστη εξάπλωση σε σχέση με την κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Κατά το Πλειστόκαινο, η μέγιστη εξάπλωση των παγετώνων περιορίστηκε μέχρι τα 1400-1600 μέτρα, όπου και σήμερα συναντάμε τα σημάδια που έχουν αφήσει στη γεωμορφολογία. Μορφολογικά χαρακτηριστικά και αποθέσεις σχετιζόμενες με τους παγετώνες βρίσκουμε σήμερα στα ψηλότερα σημεία βουνών της Πίνδου και κεντρικής Ελλάδαςόπως ο Σμόλικας, η Τύμφη, ο Γράμμος, ο Όλυμπος, η Κακαρδίτσα, η Τριγγιά κ.α. Στην περιοχή της Βερλίγκας, οι παγετώνες του Πλειστοκαίνου σμίλεψαν την μορφολογία και δημιούργησαν την σημερινή αμφιθεατρική μορφή στην ανατολική πλαγιά του Λάκμου. Στο μέγιστο της εξάπλωσης τους, η κύρα μάζα του παγετώνα σκάλισε την πλαγιά, δημιουργόντας κοιλώματα και σκαλοπάτια, όπου υπήρχαν εναλλαγές της λιθολογίας και στα σημεία μέγιστου πάχους του παγετώνα. Η σταδιακή εξάλειψη των παγετώνων λόγω της αλλαγής του κλίματος μετά το Τελευταίο Παγετωνικό Μέγιστο (22 – 16 χιλιάδες χρόνια πριν) άφησε το πλάτωμα της Βερλίγκας ελεύθερο, με τις αλπικές λίμνες να δημιουργούνται εποχιακά στα χαμηλότερα σημεία λόγω βροχοπτώσεων και του χιονιού. Οι μαλακές εδαφικές αποθέσεις που έχουν αφήσει οι παγετώνες (τιλλίτες – μοραίνες) επέτρεψαν τον σχηματισμό των μαιάνδρων που βλέπουμε σήμερα, καθώς είναι πιο ευκολοδιάβρωτες από τα σκληρά ασβεστολιθικά πετρώματα.